‘Chưa thể công bố đại dịch kết thúc’ Leave a comment

Một tuần qua Bộ Y tế ghi nhận trung bình hơn 9.000 ca nhiễm một ngày, giảm 16% so với trung bình 7 ngày trước đó. Số tử vong liên tục giảm, hôm qua ghi nhận số người qua đời vì Covid thấp nhất so với 10 tháng trước. Bộ Y tế đánh giá “Covid-19 được kiểm soát trên toàn quốc”.

Câu hỏi được nhiều người đặt ra là “đã đến lúc công bố hết đại dịch Covid tại Việt Nam chưa?”. Hết đại dịch cũng có nghĩa Covid được đưa ra khỏi danh mục bệnh nhóm A (dịch đặc biệt nguy hiểm) và xem như bệnh thông thường lưu hành thường niên.

“Số nhiễm giảm nhưng chưa đáp ứng điều kiện để công bố hết dịch”, phó giáo sư Trần Đắc Phu, Cố vấn cao cấp Trung tâm Đáp ứng khẩn cấp sự kiện y tế công cộng Việt Nam, nói với VnExpress ngày 28/4. Ông trích dẫn Luật phòng chống bệnh truyền nhiễm năm 2007 và Quyết định 07/2020 về điều kiện công bố dịch, công bố hết dịch bệnh truyền nhiễm, trong đó có điều khoản không ghi nhận ca nhiễm mới trong 28 ngày, tính từ thời gian ca nhiễm gần nhất được cách ly. Trong khi đó, hiện cả nước vẫn ghi nhận ca nhiễm mới mỗi ngày, dịch bệnh diễn biến phức tạp, khó chắc chắn không phát sinh ca nào trong tương lai.

Đây cũng là quan điểm của phó giáo sư Đỗ Văn Dũng, Trưởng khoa Y tế công cộng, trường Đại học Y dược TP HCM. Theo ông Dũng, miễn dịch từ vaccine và mắc Covid-19 không bền vững, sẽ giảm dần theo thời gian. Cộng đồng không loại bỏ hoàn toàn nguy cơ lây nhiễm do dịch bệnh sẽ không biến mất. Số ca mắc có thể tăng cao hơn trong thời gian tới, vì vậy chưa thể công bố đã hết Covid-19.

Mặc khác, ông Dũng cho rằng cần xem xét những ích lợi nào sẽ đạt được khi tuyên bố hết dịch. “Theo tôi, công bố hết dịch Covid-19 thời điểm này không mang lại lợi ích”, ông nói.

Bất lợi chủ yếu liên quan tới thuốc và vaccine, hai “vũ khí” chủ đạo để chống lại dịch bệnh, theo ông Dũng. Tại Mỹ, các thuốc, vaccine dùng cho trẻ em và người lớn để điều trị Covid-19 được phê duyệt trong tình trạng khẩn cấp theo giấy phép EUA của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ. Giấy phép này sẽ hết hiệu lực khi chấm dứt tình trạng khẩn cấp, khiến thuốc và vaccine sẽ không được sử dụng, phải bổ sung hồ sơ để được cấp phép đầy đủ. Hiện nay, chỉ vaccine Pfizer được cấp phép đầy đủ.

Vì vậy, nhiều quốc gia tiếp tục gia hạn tình trạng khẩn cấp do Covid-19. Tương tự tại Việt Nam, khi còn công bố dịch, nhà nước và ngành y tế có thể linh hoạt đưa ra các biện pháp nhằm chăm sóc sức khỏe tốt nhất cho người dân.

Theo một chuyên gia về đăng ký thuốc và vaccine, hai mặt hàng này được Bộ Y tế phê duyệt có điều kiện cho nhu cầu cấp bách trong phòng chống dịch bệnh. Các sản phẩm này không bị rút số đăng ký nếu như Chính phủ tuyên bố đại dịch kết thúc, song doanh nghiệp phải nộp thêm hồ sơ bổ sung chứng minh tính an toàn và hiệu lực của thuốc, vaccine, để xin được cấp phép đầy đủ.

“Việt Nam chưa từng tuyên bố Covid-19 là tình trạng khẩn cấp, nhưng đã xếp bệnh này vào nhóm bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cấp A, giúp giới chức cho phép sử dụng thuốc chưa được nghiên cứu đầy đủ. Như vậy, nếu Chính phủ tuyên bố hết dịch, thuốc và vaccine đang sử dụng hiện tại sẽ cần hoàn thiện hồ sơ để được lưu hành trong tình hình mới”, ông Dũng phân tích.

Ở góc độ chủ quan, ông cho rằng có khả năng tuyên bố chấm dứt đại dịch có thể khiến người dân lơ là phòng ngừa bệnh, số ca nhiễm có cơ hội bùng phát. Tỷ lệ lây nhiễm cao và tử vong tăng sẽ gây tổn thất về kinh tế, kéo theo gánh nặng chi phí do Covid-19 và hậu Covid. Ngoài ra, một bộ phận người cao tuổi, bệnh nền, chống chỉ định tiêm vaccine sẽ e ngại tiếp xúc xã hội hoặc sinh hoạt bình thường. Điều này cản trở sự phục hồi hoàn toàn các hoạt động xã hội, chất lượng sống và sức khỏe toàn diện của người dân.

Phó giáo sư Dũng dẫn lại một bài viết đăng trên Tạp chí Y khoa New England, cho biết “ngay cả Mỹ cũng chưa dám nói chấm dứt tình trạng khẩn cấp”. Lúc này, ngoại trừ vaccine Pfizer, Mỹ chưa có thêm một “vũ khí” nào chống Covid được cấp phép đầy đủ.

Chuyên gia cho rằng nên giữ nguyên tình trạng hiện tại và nới lỏng các biện pháp chống dịch để người dân vẫn có ý thức phòng bệnh và dần dần trở lại cuộc sống bình thường.

Với những phân tích trên, một câu hỏi nữa được các chuyên gia đặt ra là khi nào có thể công bố hết Covid, và câu trả lời là khó dự đoán thời điểm kết thúc. Ông Phu cho rằng cần quan sát thêm tình hình dịch trên thế giới cũng như nghiên cứu về biến chủng virus. Bộ Y tế đã đưa ra hai kịch bản Covid-19 sắp tới, cho thấy không nên chủ quan với dịch bệnh.

Hiện số tử vong và nhiễm đã giảm nhiều, đặc biệt số nhiễm chủ yếu không triệu chứng và triệu chứng nhẹ, không chuyển nặng và tử vong. Tình huống này cho phép Việt Nam mở cửa và hoạt động cuộc sống bình thường, theo ông Phu. Còn phó giáo sư Dũng đề nghị cần đợi đến khi Việt Nam hoàn thành tiêm chủng trẻ em để quyết định bước đi tiếp theo.

Ở góc độ khác, thầy thuốc nhân dân, bác sĩ Trần Sĩ Tuấn nhận định Bộ Y tế nên sớm thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, trước mắt đưa Covid-19 ra khỏi bệnh truyền nhiễm nhóm A, thay vì công bố hết dịch. Nguyên nhân là tỷ lệ bao phủ vaccine ở người trưởng thành cao, số nhiễm, tử vong giảm sâu, tập trung ở người cao tuổi có bệnh nền.

Khi không còn là dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, các bệnh viện có thể điều trị Covid như bệnh thông thường. Các viện tư có thể tham gia điều trị Covid-19, được quyền thu phí khám chữa bệnh hoặc áp dụng được chế độ bảo hiểm xã hội. Những người có bệnh nền và mắc Covid-19 không còn bị cản trở khám chữa bệnh tại cơ sở y tế không được phân công điều trị. Việt Nam vẫn có thể áp dụng một số biện pháp phòng dịch, ví dụ khẩu trang, tránh tụ tập quá đông trong một không gian kín.

Lúc này, “5K gồm khẩu trang, khử khuẩn, khoảng cách, không tập trung, khai báo y tế sẽ trở thành biện pháp phòng bệnh không đặc hiệu, có thể áp dụng linh hoạt”, phó giáo sư Phu nói thêm. Ví dụ chính quyền khuyến cáo, khuyến khích đeo khẩu trang thay vì bắt buộc, phạt người không tuân thủ như trước, trường hợp không đeo được có thể chỉ cần khử khuẩn. Người có triệu chứng nhiễm bệnh vẫn cần xét nghiệm để kịp thời chẩn đoán và được chăm sóc y tế…

Hai ngày trước, Bộ trưởng Y tế cho biết sắp bỏ quy định khai báo y tế nội địa do Việt Nam không còn truy vết dịch tễ nữa, tuy nhiên hiện chưa rõ thời điểm bỏ. Riêng người nhập cảnh ở tất cả cửa khẩu từ 0h ngày 27/4 không cần phải khai báo y tế.

Chi Lê