Vấn đề hô hấp EILO ở vận động viên trẻ tuổi Leave a comment

Reese Tempest gặp phải vấn đề hô hấp ở lớp sáu. Reese yêu chạy bộ. Tình trạng khó thở nghiêm trọng không may cản trở quá trình tập luyện điền kinh cùng đồng đội. Cô bé khóc suốt có lần bất tỉnh.

Justin Tempest – cha của Reese, huấn luyện viên môn chạy việt dã cấp trung học cơ sở, và mẹ cô nghĩ có thể Reese bị dị ứng theo mùa do nhiệt độ ẩm ướt ở bang Virginia.

Bác sĩ nhi chẩn đoán Reese mắc bệnh hen suyễn do tập thể dục sau khi cho cô làm xét nghiệm đo phế dung cơ bản, kiểm tra lượng khí thở ra. Nhưng bà Cameron – mẹ Reese không đồng ý với chẩn đoán này, bởi bà từng bị hen suyễn thời là vận động viên bơi lội ở trường đại học. Bà nhận thấy triệu chứng ở Reese khác hẳn, và các triệu chứng không cải thiện khi dùng thuốc dạng hít (inhalers).

Cha mẹ chuyển Reese đến kiểm tra sức khỏe tim mạch và thực hiện xét nghiệm VO2 max tại bệnh viện của Đại học Virginia. Được chẩn đoán mắc hen suyễn do tập thể dục, Reese còn mắc một căn bệnh về hô hấp ít được biết đến, gây ảnh hưởng đến lượng không khí hít vào – chứng bệnh tắc nghẽn thanh quản do tập thể dục (bệnh EILO). Bệnh thường xảy ra ở vận động viên trẻ tuổi và thường bị chẩn đoán nhầm là hen suyễn.

EILO – còn gọi là rối loạn chức năng dây thanh âm (vocal cord dysfunction – VCD), xuất hiện khi các cơ nhỏ ở đầu thanh quản gặp vấn đề. Khi ở trạng thái bình thường, các cơ này đóng lại khi bạn nuốt nhưng mặt khác vẫn mở. Khi tập thể dục, các cơ nhỏ sẽ mở rộng hơn bình thường. Khi mắc EILO, các cơ ở đầu thanh quản đóng lại khi vận động viên thực hiện hít vào, gây khó khăn cho việc thực hiện đưa không khí vào phổi hiệu quả. Bệnh nhân sẽ cảm thấy như đang hít thở bằng ống hút và nghẹt thở. Triệu chứng sơ bộ có thể trông giống như bệnh hen suyễn, nhưng vấn đề hạn chế gặp phải ở cổ họng, không phải ở vị trí ngực như bệnh hen suyễn. Nồng độ oxy khi mắc EILO cũng không thay đổi. Các triệu chứng sẽ biến mất sau 1 đến 5 phút dừng gắng sức vận động. Đối với vận động viên, có thể nói đây là trải nghiệm đáng sợ ngăn người bệnh tham gia thể thao và các hoạt động khác.

Bệnh được phát hiện lần đầu vào năm 1842, phổ biến ở trẻ em gái vị thành niên và có thể mắc ở trẻ em trai và người lớn. Tuy không rõ mức độ phổ biến của EILO, nghiên cứu cho thấy tỷ lệ mắc phổ biến khoảng 5-7% ở thanh thiếu niên và khoảng 8% người bị hen suyễn cũng mắc phải chứng bệnh này, nhất là các vận động viên trẻ tuổi. Người mắc bệnh EILO thường bị chẩn đoán nhầm là bệnh hen suyễn. Bác sĩ nhi khoa J. Tod Olin, công tác tại Tổ chức Y tế National Jewish Health (Denver) – chuyên gia về EILO, cho biết có thể có đến 1/3 bệnh nhân nghĩ họ tự nhận thấy không hẳn bị mắc hen suyễn, hoặc họ không nhận ra cũng bị mắc EILO.

Bệnh nhân EILO không đáp ứng với thuốc điều trị hen suyễn và thường được điều trị bằng liệu pháp điều trị bệnh lý giọng nói (speech pathology therapy). Sau khi được chẩn đoán, Reese được điều trị bằng các bài tập về bệnh lý giọng nói. Quá trình trị liệu được thiết kế để hoàn thành trong khi ngồi chứ không phải khi chạy, nên Reese vẫn đối mặt nhiều khó khăn khi tập luyện.

“Tôi buồn khi nhìn thấy con gái suy sụp tinh thần. Reese là một vận động viên điền kinh tự chủ và rất có năng khiếu,” cha Reese chia sẻ. Bảng thành tích hạng A của Reese là minh chứng điển hình cho bệnh nhân mắc EILO – vận động viên luôn nỗ lực để đạt thành tích cao. Cha mẹ Reese đã tìm đến bác sĩ Olin để tiếp tục chữa trị cho con gái họ. Olin có kinh nghiệm điều trị y khoa dày dạn, cho vận động viên cấp trung học và cả các huấn luyện viên Thế vận hội.

Năm 2014, bác sĩ Olin đã phát minh ra kỹ thuật thở mới giúp các vận động viên vượt qua EILO gọi là kỹ thuật thở Olin EILOBI. Kỹ thuật thở này giúp đường hô hấp trên có xu hướng mở ra để đáp ứng oxy thoải mái. “Luyện tập thể chất rất quan trọng, tư duy cũng vậy,” Olin khuyến nghị đến các vận động viên. Anh ấy gắn một chiếc máy ảnh nhỏ qua mũi của một vận động viên để theo dõi dây thanh quản đang hoạt động trong các bài kiểm tra tập thể dục.

Nhóm nghiên cứu của bác sĩ Olin, gồm các nhà tâm lý học cho biết: “Đường hô hấp trên được ví như một cửa sổ giúp soi sáng não bộ của chúng ta. Cảm xúc thất vọng, những lời phê bình gay gắt trong thể thao khi được kiểm soát sẽ tạo tác động tích cực đến sự vận động và hình dáng của cổ họng.”

Bác sĩ cũng khuyến khích và động viên tích cực cho các vận động viên bằng những thông điệp như “Hãy xem đây là một trò chơi điện tử. Bạn đã thực hiện rất tốt, không có việc tốt hay xấu. Bạn chỉ cần rút kinh nghiệm và không bỏ cuộc. Chỉ cần bạn luôn để tâm và thay đổi.”

Khi đang đạp xe tại chỗ trong phòng khám của bác sĩ Olin, Reese chia sẻ, cô cảm thấy nhẹ nhõm khi nhìn thấy dây thanh quản của mình đóng mở trên màn hình. Cô ấy nhận ra mình đã kiểm soát được bản thân. Mục tiêu của Olin dành cho bệnh nhân, là rèn luyện họ cách thực hiện kỹ thuật này bằng phương pháp vật lý, tiếp cận tình huống dưới góc nhìn tâm lý, và áp dụng điều trị cả thể chất và tâm lý trong quá trình tập luyện thể thao.

Olin và các đồng nghiệp công bố một nghiên cứu trên tạp chí Journal of Voice vào năm 2017, khi theo dõi điều trị cho 61 vận động viên học kỹ thuật này trong hơn 18 tháng. Họ phát hiện, 79% có thể áp dụng kỹ thuật này khi tập luyện cường độ cao và 66% trong số họ nhận thấy các kỹ thuật này có hiệu quả.

Một chuyên gia khác trong lĩnh vực EILO, bác sĩ hô hấp James Hull tại Bệnh viện Hoàng gia Brompton (Anh), sử dụng một kỹ thuật tương tự với bệnh nhân của mình. “Khả năng sử dụng một kỹ thuật để phá vỡ tốc độ của luồng không khí khi bạn hít vào trong khi thi đấu là một bước tiến lớn để điều trị EILO,” ông nói. 70% bệnh nhân mà Hull gặp mỗi tuần đã được điều trị sai cách bởi họ mắc EILO, không phải bệnh hen suyễn. Có trường hợp mắc cả hai bệnh hen suyễn và EILO. Hull sử dụng kỹ thuật vật lý trị liệu bằng giọng nói tên “Hoover”, dựa trên các nguyên tắc tương tự như phương pháp của Olin.

Có khoảng 10% trường hợp dưới 20 tuổi mắc EILO của bác sĩ Hull phải thực hiện phẫu thuật do không cải thiện vấn đề bệnh lý sau khi thử thực hiện các kỹ thuật khác nhau. Phẫu thuật loại bỏ các “vạt” phía trên dây thanh, vị trí chặn luồng không khí của bệnh nhân. Phẫu thuật thường là ngoại trú và tương tự như hồi phục sau khi cắt amidan.

May mắn thay, Reese ở lứa tuổi 14 vẫn đang tập luyện cho mùa giải việt dã năm nhất – đã kiểm soát được chứng bệnh EILO. Reese vẫn sử dụng ống hít Flovent hàng ngày và Albuterol để điều trị bệnh hen suyễn. Tuy nhiên, bạn ấy đã kiểm soát tốt cách hô hấp và thực hiện chạy bộ với vận tốc như mong muốn. Reese cho rằng, bản thân tiến bộ nhờ thực hành các kỹ thuật của Olin thường xuyên. “Dù từng gặp vấn đề về hô hấp, tôi đã vượt qua sự đau đớn bằng cách chọn sống lạc quan và nghĩ về nhiều điều tốt đẹp đang diễn ra quanh mình,” vận động viên chia sẻ.

Mai Trinh (Theo npr.org)